Lurralde miresgarriko kapelagile, eroa?

Han gure kapelagile gaixoa, Aliziari galdezka bere ustezko zoramenari buruz. Zoratu ote naiz? Aliziaren erantzuna, bide batez, paregabea; “Erabat zoratuta zaude. Hala ere sekretu bat esango dizut. Pertsona on guztiak hala daude.”

Aliziak egia borobila botatzeaz gain kapelagilea lasaitzea ere lortu zuen. Gaixoak ez zekien, zoramen hori pozoitze baten ondorio zela. Izan ere garaiko kapelen produkzio lanetan merkurioa erabiltzen zuten materialen tratamenduan. Kapelagileen lana leku itxietan bideratzen zenez, toxiko indartsu honen erabileratik emandako kontaktuak, orduko kapelagileen pozoitzea eta ondoriozko “zoramena” zekarren. Kapelagileen zoramena. Hala erraz uler zitekeen “te-aldi eroaren” pasartea, noski.

Hara! hor duzu zure galderarentzako erantzun zientifikoago bat, kapelagile jauna…

Lasaiago uzten nauzu!

Baina gu bezalakook datu gehiago biltzea gogoko dugu. Merkurio demonio horrek zer demontre egiten dio gure gorputzari “zoramenaren” sintoma horiek pairatzeko? Jakin-mina? Gehiago jakin nahi? Aurrera jarrai dezagun, hala bada.

Ultrasoinuak eta nano-burbuilak; hesi hematoentzefalikoa gainditzen

Asteazkenean bertan publikatzen nuen Mordor-eko ate beltzen inguruko sarrera; Bartzelonako Biomedikuntzaren arloko Ikerketen Institutuan Erleen pozoia ikertzen ari zirela. Pozoi honek, hesi hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmena dauka. Bere teknika kopiatuz, farmako asko, orain arte garunera edo, orokorrean, nerbio sistema zentralera ailegatzerik ez zutenak, eraldatu edo "mozorrotu" daitezke, oraingoan bai, heltzeko.

Primeran! Ba hau nahikoa izango ez balitz honakoa topatu dut. Ikaragarri interesgarria baita ere. Ikusi eta gero jarraituko dugu hitz egiten.

Ikaragarria! Ultrasoinuekin (sonication) hesi hematoentzefalikoaren endotelioko zelulen arteko lotura estuak (tight junctions) irekiarazten dituzte. Beraz, odolean doazen farmakoak, hesiak dituen "zulo" iragankor horietan zehar (ultrasoinuak irauten duten bitartean) gaitza dagoen eremu sakrosantura helduko dira. Sendatua izateko formula matematikoan, farmakoaren aldagaia sartu dugu azkenik!!

Ate Beltz Hematoentzefalikoa eta Mordor-eko sarrerari buruz...

Mordor-eko erresuman sartzeko Morannon, Ate Beltza zeharkatu behar zen. Ate erraldoi haiek Errautsen Mendien eta Itzalen Mendatearen artean bidea isten zuten. Ez ziren nolanahi zabalduko. Eta hori gutxi balitz, Barad-dûr dorrearen gainetik Sauron Jaun Ilunaren suzko begiak bere lurren inguruen zelatari, inor ez zuen sartzen utziko. Ez zegoen Patuaren Mendira iristeko erarik. Eta Frodok, hau guzti hau, jakin bazekien. Sauronek gauza bakar bat desiratzen zuen; Eraztun Bakarra. Guztiak, nahieran gobernatuko zituena. Eta eraztun horrentzako soilik, zabalduko zituen bere ateak. Hura nahi zuen... beste ezer baino gehiago... beste ezeren gainetik.

Añanako Gatz Harana eta bertako biztanle txikienen bizi moldapenak…

Urteak ziren Añanako gatzaga ez nuela bisitatzen. Unibertsitatean negoela, hara eraman gintuztenetik alegia. Jose Iganico Perezek (@Uhandrea) irakatsi zigun Akuikultura ikasgaiko protagonista nagusi izan zen Artemiasalina ezagutu genuen. Krustazeo txiki horrek ur haien izugarrizko gazitasun mailak baimentzen zituen eta poz-pozik zebilela zirudien. Baina, egia esan, eta berarekiko errespetu guztiarekin, bost axola Artemia…

                        

               Añanako Gatz Harana

Mariburduntzia eta konpondu gabeko gainazal tentsioa

Gaur goizean, oraindik ametsen eta errealitatearen mugan nengoela, kafesnea eskuan, telebista piztu dudanean, hara non dokumental bat agertu den. Nire opila kafesnean busti ezinean geratu naiz. Izoztuta. Harridurak geldituta; Mariburduntzi arrak, emea lepotik helduta, azken hau uretan murgiltzen zuen. Ohetik altxatu berria izateko, eszena nahikotxo Heavya. Testuingurutik at, noski. Dokumentalaren atzeko ahots sakonak azaltzen zuen segituan; Arrak, emea laguntzen omen zuen uretan murgiltzen, berak bakarrik ezin izango lukeelako. Helburua uraren gainazalaren azpiko landare ehunetan barrena hurrengo belaunaldia bermatzeko, arrautzak bertan errunez. Ikaragarria. Ederra. Elkarlan bat bete betean.

http://entreelaguayelaire.blogspot.com.es/

Eszena hori ezin burutik kendu, "hau ezin da horrela geratu". Hemen beste zerbait dago eta susmoa hartzen hasi natzaio. Ikerketa prozesu txiki bat hasi dut hementxe. Badirudi "konpondu gabeko tentsioren bat dagoela hor nonbait". Nire buruan galderak hasi dira biraka eta, ezin gelditu, erantzun bat topatu behar nien.

kuriosoa behintzat bada... bizitza luzatzea?

Aurreko sarrerarekin erlazionatua, gaur bertan honakoa irakurtzen dut: "Emakume batek, onartu gabeko eta zahartzea geldiarazteko terapia genikoa jaso duela baieztatzen du". Berria irakurtzera sartu eta hara non, besteak beste, genetikoki eraldatutako birus baten bidez, txertoen bitartez organismoan barneratua, Telomerasa entzimaren sintesia bultzatzeko tratamendu bat jaso omen zuen Emakume honek. 

Egia edo ez, saguekin egin da dagoeneko... Ikusi artikulua hementxe. (PubMed).

Zelula hilezkorrak edo Telomerasa entzimaren aktibitateari buruz...

Pasaden asteazken gauean, asteazken gau guztietan bezala, Orbita Laika telebista saio itzela ikusten nengoela, América Valenzuela (@A_Valenzuela), zientzia kazetariak, telomeroen inguruko sarreratxo txiki bat egin zigun eta berriro ere, aho bete hortz utzi ninduen. Ideia hori duela asko dagoela nire buru barnean bueltaka. Eta telomeroak ez dira ez, Ángel Martínek (@angelmartin_nc) proposatu bezala, musika jaialdi edo kontzertu batean, kartel burua baino lehenago aritzen direnak. Telomeroak, zehazki, kromosomen muturrak dira. Base nitrogenatuen sekuentzia errepikakorrez betetako muturrak. Noski, inoiz egin den akatsik handiena, nik behintzat ez dut berriro egingo; funtzio ezagunik egozten ez saion sekuentzia zatiei "zabor genetiko" deitzea).

 

Hala ere, lehendabizi telomeroen kontzeptua testuingurura ekarri behar dugu. Dakigunez, material genetikoa, kromatina deritzona, nukleoan biltzen da zelula eukariotoetan. Ez gara sartuko Heterokromatina eta Eukromatinari buruz hitz egitera. Zelulak, zatitzeko "beharra" dutenean material genetiko hau (ADN + histonak deritzen paketatze proteinak) kondentsatzen hasten dira, ezagutzen dugun kromosomen egitura trinko horiek lortu arte. Printzipioz, zatiketaren ondoren sortuko diren bi zelula berriek informazio genetiko berbera jaso dezaten zelula aitzindaritik, material genetiko guztia bikoizten da (erreplikazioa; ziklo zelularraren S fasean gertatuko dena). Bikoiztapen honetaz DNA polimerasa arduratuko da.

Honarte, ez dago arazorik. Baina traba txiki bat dago. DNA polimerasak "ez daki muturrak ondo bikoizten". Imajinatu orri baten ertzak ondo fotokopiatzen ez dituen fotokopiagailu bat.

Hemen gure hurrengo protagonistaren txanda dator; Telomerasa entzima. Entzima hau kromosomen mutur horiek, telomeroak, "fotokopiatzeaz" arduratzen da. Hau da, sekuentzia errepikakorrekin betetzen du. Hau egingo ez balu, zikloz-ziklo gure kromosomen muturrak gero eta laburragoak izango lirateke. Eta laburdura horiek puntu kritiko batera iristean, zelularen ziklo posibleak bukatuko lirateke. Horri zahartzea deritzogu. Baina... GELDI!, ez al da hori gure zelulei eta beraz, guri gertatzen zaiguna? Izaki bizidunak zahartzen gara, beraz, telomerasa "demonio" horrek ez du bere lana egiten? ondo egingo balu, ez ginateke zahartuko, ezta? Edo behintzat, gure zelulek ez lukete "amaierarik" izango...

Eta justu hementxe dator asuntoaren mamia. Telomerasak primeran egiten du bere lana. Aktibitatea mantentzen duen bitartean behintzat. Telomerasa entzima jaio aurretik sortzen dugu eta urteekin agortzen doa eta bere aktibitatea galtzen doa ¿esan genezake beraz, Telomerasaren aktibitatea eta telomeroen laburtzea gure bizitzaren iraupenaren erlojua izan daitekeela? hor dago galdera...

Beste galdera bat hurrengo izan daiteke; telomeroen laburtzea kontrolatua izango bagenu Telomerasa entzima kontrolatuz, hilezkorrak izango ginateke? Egia esan, honek ez nau gehiegi arduratzen; ez dut hilezkorra izateko inolako intentziorik ez eta beharrik, benetan.

Hala ere, irakurri beste sarrera hau, nahi baduzu...

Baina pentsa, minbizi zelula batzuetan, Telomerasaren gehiegizko aktibitateak detektatu dira. Gogoratu minbizi zelulek, nolabait, kontrolik gabeko zatiketak (ziklo zelularrak) jasaten dituzten zelulak direla. Hauek bai, tamalez, zelula hilezkorrak. Baina haien Telomerasa aktibitate hori inhibitzeko gai izango bagina...

Informazio gehigarria eta beste sarrera batzuetan komentatuko ditugunak:

Galdera edo bide honen atzetik ditugu gaur egun ikerketa talde asko eta asko...

Minbizi zelulak "kontrolatzeko" bide bat izan daiteke.

Noski, beste ikerketa ildo gehiago daude tartetik. Hala nola, Minbizi zelulen apoptosi prozesuen berpiztea (tumore zelulek bere buruaz beste egin dezaten bultzatu, kalte handiagorik egin aurretik), bai zelula immunogenikoek bultzatuta edo berauen epigenetikan edo adierazpen genetikoa "eskua sartuz".

Beste era batzuk tumoreenganako angiogenesi prozesuak inhibituz; tumoreek, beren burua elikatzeko intentzioarekin, bereganako odol-hodien sorrera eragin dezakete. Hau inhibitzekotan ez lukete elikagairik jasoko. Noski, hauek jarraitzen ari diren ikerketa bideen adibide batzuk besterik ez dira.